EGE’NİN EN MEŞHUR ÇİÇEĞİ; NERGİS

Özgür KURŞUN

Yağmurun günlerdir yağıp güneşe gün göstermeyi akıl ettiği bir sabah yollardayız tekrar. İzmir’de Yarımada’nın en uzak köşesi Karaburun’a yolculuğumuz. Bir efsaneye doğru yol aldığımızı biliyormuş gibi ebemkuşakları eşlik ediyor bize. Hedefimiz ikincisi düzenlenen Nergis Festivali. Yaşadığımız güzel coğrafyada her bitkininin ve sebzenin bir festivali varken nergisin festivalinin olmaması zaten tuhaf olurdu.

ADINI TANRIDAN ALAN ÇİÇEK

Nergis dünya üzerinde efsanesi olan nadir çiçeklerden. Hepimizin bildiği yarı tanrı Narkissos ’un kendi aksini beğenip âşık olduğu. Düştüğü suda boğulan Narkissos ‘un gömüldüğü yerde de bugün kokusuna doyamadığımız nergis çiçeklerinin açtığı. Mit birçok kaynakta farklılık gösterse de temeli bu. Yarımada’nın yeni düzeltilen yollarında ilerlerken Narkissos’ a özenen insanların yaptığı “birbirinden güzel evleri” görünce “bu kadar kentleşme tanrıları umarım yeniden kızdırmaz” diye aklımızdan geçiyor.

KENTLEŞME NERGİSİ DE TÜKETİYOR

Nergis, Karaburun’la Mordoğan arasında kısıtlı bir alanda, daha çok da Yeniliman civarında yetişiyor. Yeni yapılan yolla arazi fiyatlarının artması nergis tarlalarının betona teslimi demek. Hâlbuki Karaburun nergisinin kokusu ve esansı dünyanın hiçbir yerinde yok. Ama üretimi hayli zorlu olan nergis kolay paraya son yıllarda yenik düşmekte. Böyle giderse Karaburun Yarımadası’nda nergis dâhil pek çok endemik türü göremeyeceğiz.

Kısalan yolu ile (!) 1 saat 45 dakikada ulaşıyoruz Karaburun’da festival alanına. Stantlar kurulmuş. Üreticiler yerlerini almış. Nergis kokuları genizleri yakmakta. Meydanda festivalin heyecanı herkesin yüzünden okunuyor. Üreticiler tezgâhlarını son kez kontrol ediyor. Özenle nergislerini demetleyen Halil Amca’ya yanaşıyoruz. Bu kış şartlarında nergis yetiştirmenin zorluğunu anlatıyor bize: “ Nergisi yetiştirmek kolay değildir. Ama emek vererek yetiştireceksin. Hazırcılık yok. Çapa olacak. Tek tek bakacak, seveceksin. Hasta olacak, ilaçlayacaksın. Yağmur yağacak, sen kesip demet yapacaksın. Ondan sonra da şöyle bir kokusunu içine çekip oh diyebileceksin.”

GEÇ GELEN YAĞMUR

Nergis zahmetli bir çiçek gerçekten. Temmuzda ekilip yağmurlar yağmaya başlayana kadar su istiyor. Bu sene geç gelen yağmurlar yüzünden verim düşük. Bu nedenle küçük demetleri bile 20 lira. Üretmenin zorluğunu bilen insanlar için çok büyük bir para değil. Bu yüzden kısa sürede tüm tezgâhlar boşalıyor. Bu soğuk ve yağışlı kış gününe rağmen Karaburun Meydanı kalabalık. Festivale Denizli’den, Çanakkale’den gelen misafirler var.

Bir başka üreticinin standına yaklaşıyoruz. Canan ve Muhsin İnan çifti on altı senedir nergis üretiyorlar birlikte. İkisi de öğretmen emeklisi. Yıllarca öğrencilerini ekmiş, sulamış, büyütmüşler. Emekli olunca da çocuklardan başka bir çiçeğe gönül vermişler. Nergis diyoruz Canan Hanım’a, “sevgi” diyor; “Daha ötesi var mı? Güzellik. Görüntü. Koku. Herkes sevdiğine bir demet çiçek alır. 7 aylık bir emeğin ürünü bu. Soğanları diktiğimiz Temmuz ayında sulamayla başlarız. Kasımda yağmurlar başlayana kadar sevgimizle büyütürüz onları. Siz sevdiklerinize çarşıdan nergis aldıkça siz de mutlu olacaksınız biz de. Böyle olur emeğin bize dönüşü.”

EFSANE DIŞINDA NERGİSİ ARAŞTIRAN YOK

Böyle sevgi ile üretilen bir çiçek hakkında internet üzerinden yapılan kısa bir araştırmada 2001 yılından sonra kesin bir veri görülmemektedir. O yıllarda Ege Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmada ülkemizde yapılan kesme çiçek üretiminin yüzde 8’ini nergis oluşturmaktadır(1). Çok kapsamlı ve oldukça bilgilendirici görülen bu araştırmanın üzerine başka bir araştırma olmaması sanki nergisin yok oluşuna dair bir uyarıdır. Her ne kadar koku sensörlerimizde çocukluktan kalma “aaa nergis çıkmış, bahar geliyor” umudu varsa da genel olarak Yarımada’nın kötü imarlaşmasından doğan mutsuzluğumuzla Karaburun’dan ayrılıyoruz.

Yol boyunca bize eşlik eden ebemkuşakları artık dağılmış. Yağmuru gösteren kara bulutlar gökyüzünü tekrar kaplamış. Ama yağmur berekettir diyoruz. Su varsa hayat vardır. Su varsa üretim vardır. Üreterek yaşayın diyerek Narkissos’ un diyarına yaptığımız yolculuğu sonlandırıyoruz.

Alıntı 1 Mordoğan’da Nergis (Narcissus poeticus) Yetiştiriciliği Sorunları Üzerine Bir Araştırma Ayşe UZMAY. Serkan DURMAZ. A.Emre ÖRÜMLÜ